Piątka ulubieńców: Pięć książek dobre na start cz. 2

 

Głodni literatury? Wcześniej przedstawiłem pięć tytułów, które warto przeczytać, więc dorzucam kolejne pięć, które miały wpływ na moje gusta czytelnicze. Każdy z wymienionych artystów, jak w poprzednim odcinku książek dobre na start, pochodzą z innego kraju i z innej kultury. Dobrałem śmietankę towarzyską, od znakomitego Borgesa, do zapomnianego klasyka Sci-Fi z domieszką post-apokaliptycznej scenerii. Bawcie się dobrze, i do następnego.

1. Złoto tygrysów 

,,To wszystko na nic. Nic cię nie ocali: Ani wiersze składane pracowicie, Snu ocean, ani gwiazda w oddali, Która nie wie, że zgaśnie o świcie.'' Zbiór wierszy od jednego z ulubionych pisarzy w historii literatury. Część tekstów kojarzę z pozostałych zbiorów, jak ,,Do kojota'', który pojawił się w ,,Labiryntach''. Cóż, to stary, poczciwy Borges z wieczną obsesją na punkcie niekończących się dróg do wrót przeszłości, gdzie historyczne postacie błąkają w mglistej poświacie, chybotliwie kroczą pantery z cętkami, są lustrzane odbicia w wodzie, bitewny szyk i twarze z orientalnych krain. Sny niespokojne, a brzaskiem jeźdźcy z Zachodu. Borges nigdy nie rezygnował z osobliwego poszukiwania swoich przodków i dawnych wcieleń. Niepokojąc duszę, że kryje się za cudzymi maskami, przemierzając obce dokonania i uczynki.

,,Jesteśmy martwi, gdy nic już nas nie porusza, ani słowo, ani pragnienie, ani wspomnienie. Ja wiem, że nie jestem martwy''. Skacze od drewnianego konia z Troi, do Jazona ze złotym runem, kończąc na tygrysach z mitycznych przypowieści. Miesza pamięć z księgami. Biega po zakątkach świata, i to zawsze bawi, kiedy sięgam po twórczość latynoskiego surrealisty. ,,Dobrze jest trwonić czas na studiowanie, Zgłębiać umysłem to, co nieskończone. Ja wybrałem twą mowę, tę łacinę Północy, co ogarnęła równiny I morze, echem rozbrzmiała w Bizancjum I na dziewiczych kresach Ameryki (...) Moją nagrodą jest poszukiwanie, Nie zaś owoce roztropnie ukryte''.

Autor: Jorge Luis Borges

Data wydania: 1972, Argentyna

Wydawnictwo: Prószyński i S-ka

2. Głęboka rzeka 

Droga do Indii miejscem odkupienia? Wielowątkowa narracja, zbiorowy charakter oraz pytania o religię i świat poza duchowy. Powieść, która skupia się na trzech, czterech postaciach. Mężu, co stracił żonę w wyniku choroby nowotworowej. Kobietę bez uczuć, bez zapalnika w sercu oraz mężczyznę, który stacjonował na wojnie w Birmie cierpiąc głód w morderczej dżungli walcząc jednocześnie z żołnierzami brytyjskimi. Czy poważnego studenta zmierzającego do klasztoru w imię wyższej idei. Co łączy bohaterów powieści? Narodowość, cel wędrówki, a nawet wzajemna misja. Wspólny mianownik? Japończycy zmierzają do krainy hinduskich bogów oraz świętej rzeki Ganges. Spotkanie to prowadzi do serii pytań o przynależność do Boga - o panteistycznej twarzy naszej wiary w byty nadnaturalne, gdzie chrześcijaństwo przepycha się z naukami hindusów, gdzie reinkarnacja dyskutuje z racjonalnością lekarzy, a zaburzenie uczuciowe z płomieniem namiętności i odnalezieniem zbawienia zanurzając się w cynowej wodzie po kolana w południowej Azji.

Rzecz o tyle wyjątkowa, co mądra i trafiająca w sedno, bo co to za różnica, którego Boga wielbimy, i którą religię chrzcisz, jakie dogmaty strzeżesz, skoro wszystkie ścieżki prowadzą do spotkania z absolutem? Starcie chrześcijańskiej kultury z buddyzmem i krwawymi kapłankami życia w Indiach skutecznie intryguje, a wątek kobiety, która nie potrafi oddać się magii Erosa całkowicie urzekający. Romantyczny duch styka się ze śmiercią przodków. Czy byłbyś w stanie, spełnić ostatnią prośbę konającej żony, i odnaleźć ją na końcu świata w innym ciele, jak głoszą nauki Buddy o transmigracji dusz?

P.S. Dostępna adaptacja filmowa pochodzi z roku: 1995 (pod tym samym tytułem)

Autor: Shusaku Endo

Data wydania: 1993, Japonia

Wydawnictwo: Muza

3. Pantera w piwnicy 

Pięknie płynie Amos po dzieciństwie w Izraelu. Bufiasta biblioteka, intelektualizm i próba zrozumienia Anglików, którzy toczą wojnę z prawowitymi mieszkańcami Jerozolimy. Godziny policyjne, prześladowania, a mimo to uczony dzieciak postanawia złamać zasadę ,,nie brataj się z wrogiem''. Razem z Brytyjczykiem wspólnie studiują język, poznają obyczaje oraz terror związany z bratobójczą wojenką, która wprawia ludzi w zdziczenie, zaszczepia w mózgach strach i panikę przed innymi. Uniwersalna opowieść, czy zdrada narodu, zabobonnych rodziców jest uzasadniona czy występkiem kłamstw, na zasadzie ,,kto przeciw nam, nie jest przyjacielem''. Odwieczny konflikt między rozumem, a przejawianiem wrogości wobec uciemiężycieli. Oczywiście, jak to w Jerozolimie, kilka warstw antysemickich czy uniwersyteckich, ale sprawnie lawirująca między fikcyjną prawdą, a wrażliwością autora na konflikty polityczne.

Autor: Amos Oz

Data wydania: 1994, Izrael

Wydawnictwo: Rebis

4. Myszy i ludzie 

Wykręcony do góry nogami ,,American Dream''. Wielka depresja w Stanach Zjednoczonych określana w latach 30. XX wieku ujrzana z boku, gdzie biedni ludzie (moralnie i finansowo) starają się przetrwać w ekonomicznym faux pas, rozdzierającym krachu gospodarczym. Dwójka kompanów pracuje na ,,przyszłe'' gospodarstwo, gdzie mogliby osiąść, dokarmiać króliki, zimą dorzucać drew do kominka, ale rzeczywistość Steinbecka, to ból, niespełnione marzenia oraz zakorzeniona w ludzkim umyśle wada istnienia. Bolesny cios w marzycieli, ludzi pracy oraz w wiarę, że sprawiedliwość jest wpisana w prawo. Prosta, bezpośrednia historia opowiedziana gorzką czekoladą, przepalona samotnością i niemożliwymi do spełnienia celami. Twardo osadzone na ziemi - ludzie, którzy sięgają nieba zostaną prędko zrzuceni z nieboskłonu.

P.S. Dostępne adaptacje filmowe z roku: 1939, 1981, 1992

Autor: John Steinbeck

Data wydania: 1937, USA

Wydawnictwo: Prószyński i S-ka

5. Głowa Kasandry

Postapo z uderzeniem. Jesteśmy po wielkiej wojnie i nieszczęsnym kataklizmie, gdzie chybione wybory przywódców doprowadziły do anomalii środowiskowej oraz zatrucia planety burząc harmonię rozwoju przez skażenie chemiczno-jądrowe. Biocenoza uległa degradacji, a licznik Geigera wskazuje na radioaktywne odpady. Niemal nie wybiło całej ludzkości - pozostali niedobitki, którzy próbują ułożyć sobie życie po niedawnej awanturze politycznej. Herosami w walce o lepszą przyszłość stają się łowcy - bomb skrywanych głęboko pod pokładem ziemi. Którzy destabilizują ładunki termiczne. Nuklearna zagłada niemal nie pochłonęła rasę ludzką. Nowe pokolenie wychowuje się w warunkach, gdzie przyroda uległa dekapitacji. A puste przestrzenie zajmują większą część terenów. Flegmatyczna, ułożona narracja sprawia wrażenie wyważonej, podkreślając destabilizację atmosferyczną oraz ciszę, która dominuje po rozpadzie narodowym i społecznym. Nowy świat wymusza ostrożność i noszenie kombinezonów w warunkach niesprzyjających ludzkiej syntezie. Otrzymujemy bardzo dojrzały scenariusz, gdzie techniczny język potrafi być przeszkodą dla czytelników, co nie przyzwyczaili się do opisów czy przedmiotów mechanicznych.

Jak na mini-powieść, którą przestudiujemy w jedno popołudnie wymaga nieustannej analizy, a pytania, które lecą w kierunku protagonisty - bezpośrednio celują w stronę czytelnika, bo to od niego będzie zależeć, jak dopowiemy sobie finał i jaki wybór podejmiemy w chwili, kiedy staniemy oko w oko z Głową Kasandry. Kolejna perełka z polskiego podwórka, która z biegiem lat będzie coraz intensywniejsza na mapie ewolucji oraz drenująca ludzkie pragnienia, a aktualność tematu jest porażająca w skali makro. Taksonomia ludzkości w gorejącym słońcu oraz retrogradacja dawnego porządku, który został nadpisany przez niewłaściwe zarządzanie związkami organicznymi. Smutne i przygnębiające, zahaczające o malarski surrealizm i głos sumienia z bombą wodorową na dnie serca.

Autor: Marek Baraniecki 

Data wydania: 1985, Polska

Wydawnictwo: SuperNowa