Wielkie osobistości: Thomas Mann

Tomasz Mann (1875-1955)

Życiorys:

Tomasz Mann, pisarz niemiecki, urodził się 6 czerwca 1875 w Lubece. Ojciec jego, Henryk, hurtownik zbożowy i senator miasta Lubeki zmarł, gdy Tomasz miał piętnaście lat. Po likwidacji firmy rodzina przeniosła się do Monachium. Późniejszy pisarz (ukończywszy uprzednio w Lubece przedostatnią klasę gimnazjum) pracował tam krótko w pewnym przedsiębiorstwie ubezpieczeniowym, potem jako wolny słuchacz uczęszczał na wykłady uniwersyteckie w zakresie historii, historii literatury, estetyki i ekonomii oraz próbował swych sił w pisarstwie, które pociągało go, podobnie jak starszego brata, Henryka. W latach 1894 i 1895 ukazały się w czasopiśmie "Gesellschaft" jego pierwsze opowiadania, przyjęte z uznaniem przez czytelników i krytykę. Zachęcony powodzeniem postanowił Mann poświęcić się wyłącznie literaturze. Pomyślna sytuacja majątkowa rodziny ułatwiała mu realizację tego zamierzenia. W r. 1905 poślubił Mann Katarzynę Pringsheim, córkę profesora uniwersytetu monachijskiego, która do końca życia pisarza była mu oddaną towarzyszką. Podróżował po Europie. Przewrót hitlerowski zastał go za granicą, skąd już nie powrócił do kraju. Żywot emigracyjny pędził w Szwajcarii, USA, gdzie zamieszkał w Kalifornii, aby w 1952 r. wrócić do Szwajcarii. Oficjalnym wyrazem uznania społecznego, jakim cieszył się pisarz, było nadanie mu obywatelstwa honorowego Lubeki, doktoratu h.c. uniwersytetu w Bonn oraz nagrody literackiej Nobla (1929).



Twórczość:

Najwybitniejszy prozaik niemiecki XX w., przyczynił się do rozszerzenia i pogłębienia tematyki moralnej poruszanej przez literaturę współczesną. Szeroko korzystał z dorobku duchowego minionych pokoleń, jednak nie bez nuty twórczego krytycyzmu. Duży wpływ na jego twórczość, szczególnie jej pierwszą fazę, wywarła filozofia Schopenhauera, Nietzschego i Freuda. Mann kontrastuje mieszczańskie zasady, ideały i tryb życia z postawami artysów, intelektualistów. W jego powieściach pojawiają się nuty katastroficzne, tyczące się schyłkowości cywilizacji Zachodu, motywy psychologiczne oraz elementy autobiograficzne.

Dzieła:

Upadła (1894)

# Mały pan Friedemann (1899)

"Mały pan Friedemann". Opowieść o brzydkim kaczątku, która nie kończy się happy endem. Kaleki Friedemann, który potrafił cieszyć się swoim cichym życiem, nagle traci spokój. Wszystko przez właścicielkę brunatnych, nieco za blisko osadzonych oczu i kaskady rudych loków. I mimo to, że temat wydaje się niezwykle banalny i łzawy, Mann tak prowadzi narrację, że trudno mówić o poruszaniu sumień czytelników.

Ciekawa jest atmosfera całej noweli - taka duszna i parna. Mann potrafi opisywać świat swoich bohaterów w taki sposób, że wpada się w takie lekkie otępienie. Sama nie wiem skąd to się bierze.
W każdym razie lakoniczne zakończenie opowiadania i zdanie "przy plusku wody świerszcze zamilkły na chwilę" świetnie dopełnia całości... i mimo ciężkiej atmosfery, jakiegoś przeczucia katastrofy - zaskakuje.

Źródło. Blog pożeraczki kultury

Buddenbrookowie (1901)

„Buddenbrookowie. Dzieje upadku rodziny” to obraz rodziny, która dorobiła się fortuny na handlu zbożem w oparciu o własną firmę. Nestor rodu, Jan Buddenbrook, planuje dalszy rozwój przedsiębiorstwa, w co angażuje swoje dzieci: Tomasza, Chrystiana i Antonię; jednak już sam tytuł zapowiada, że życie nie sprosta jego oczekiwaniom.

Familia Buddenbrooków funkcjonuje w służbie pieniądza, tylko wystarczająco duży kapitał daje społeczne poważanie, zapewnia eksponowane stanowiska i przynosi spokojny sen. Osiągnięcie sukcesu finansowego staje się religią, a pieniądz bogiem, epatowanie bogactwem zastępuje dobre maniery i jest sprawą honoru dla prawomyślnych członków rodziny. Buddenbrokowie to „arystokracja pieniądza” aspirująca do bycia elitą społeczną, lecz od prawdziwej arystokracji dzielą ją „lata świetlne”.

Poświęcenie się dla dobra rodzinnego interesu nie przynosi oczekiwanego szczęścia i ukojenia, a jedynie konflikt pomiędzy potrzebami firmy a osobistymi pragnieniami w zakresie życia uczuciowego, rozwoju duchowego i intelektualnego.

Przyszedł czas, aby na nowo odczytać powieść Tomasza Manna, żyjemy w czasach, gdy sukcesowi zawodowo-finansowemu podporządkowana jest większość naszych działań, począwszy od tresowania najmłodszych na niezliczonych zajęciach dodatkowych, „wyścigu szczurów” w szkole i w pracy, po masowe zadłużanie się w celu potwierdzenia swego sukcesu.

Po raz kolejny potwierdza się to, co Mann wiedział już w wieku 25 lat: że nie da się trwale budować bez oparcia w wartościach wyższych, obecny światowy kryzys finansowy wyraźnie to potwierdza; oby nie doszło do tego, czego wielu się obawia: że kryzys wartości doprowadzi do upadku zachodniej cywilizacji.

Jest to historia czterech pokoleń patrycjuszowskiej rodziny kupieckiej, na przykładzie której autor ukazuje procesy zachodzące w mieszczaństwie niemieckim na przełomie XIX i XX wieku.

Źródło recenzji

Tonio Kröger (1903)

Jest to historia Tomasza Manna, którego tytuł ma charakter niepowtarzalny, cechy autobiograficzne, między artyzmem i burżuazją. Powstał w okresie od grudnia 1900 do listopada 1902.

Tuż przed końcem roku 1900 rozpoczęciu pracy „nad nową nowelą w tonie gorzko-melancholijnym (mając na myśli Tonio Krögera, który nosić miał wtedy tytuł Literatura). Jest to formalnie biograficzne opowiadanie, które bardzo silnie koncentruje się na duchowości, psychice, charakterze głównego bohatera i jego stosunku do symbolicznych postaci. Autor przytacza sceny dzieciństwa, młodości i wieku dojrzałego Tonia, który jest podobny do wielu innych postaci literackich stworzonych przez Tomasza Manna. Izolacja i wyobcowanie, przypisane i nieoderwanie z wiązane z jednostkami, które przez swą wrażliwość i potrzebę obserwacji świata, ludzi i siebie, zawsze pozostają na uboczu aktywnego życia w społeczeństwie, nie rzucają się w wir wydarzeń, choć kusząca doraźna rzeczywistość, możliwa przyjemność z czerpania z życia czego tylko się da, jest im tak samo przyrodzona jak i innym, którzy nie zastanawiają się nad tym co robią i dają się jakby bezwiednie prowadzić za rękę naturze. Bohaterowie wielu dzieł Tomasza Manna są właśnie, podobnie jak sam autor, niezdolni do życia „normalnego” i dzięki wielu zabiegom pisarskim, kunsztowi narracyjnemu i bogactwu języka jakim posługuje się wielki prozaik niemiecki, możemy prześledzić stan psychiczny, świadomość swojej własnej inności, reakcję różnych jednostek i grup społecznych na człowieka, o którym rzadko można powiedzieć, że jest lepszy od innych lub wybitny, lecz z pewnością wolno nam powiedzieć, że odznacza się wyjątkową wrażliwością, nigdy nie pozostaje obojętny na realia życia i nie godzi się z niczym sztucznym, pospolitym lub niedoskonałym w swojej własnej osobie. Tonio Kröger nie jest tak lubiany, wesoły, pogodny i szczęśliwy jak jego rówieśnicy, między którymi potrafi dostrzec osoby, będące dla niego symbolem naturalności, prostoty i zwyczajność, być może nie tak wartościowej jak wrażliwość literacka, ale ponętnej i spragnionej nawet przez Tonia.

Nie obchodzą ich tajniki ludzkiej duszy i psychologia postaci literackich. Janek Hansen jest dobrze zbudowany, pogodny, bystry, zdecydowany; czasami nawet potrafi zrozumieć niektóre zalety Krögera, jest on jednak przywiązany do doczesności, w niej się spełnia i odnosi sukcesy. Złotowłosa Inga jest wesoła, pogodna, kochana (najbardziej przez Tonia) i jest w porównaniu z melancholią naszego bohatera ,,świetlaną i arogancko pospolitą osóbkom”. Światem Krögera nie jest zwyczajność i obojętna szczęśliwość; musi w zgodzie z samym sobą poświęcić się literaturze, tam tylko może i musi przejawiać to co w nim najlepsze. Właśnie w takich osobach nas bohater jest zakochany, podziwia ich , choć sam nie chce się nawet do nich upodobnić, wie dobrze, że byłoby to w pewnym sensie zniżenie siebie do zwyczajności, a Tonio (chcąc tego czy nie) jest niezwyczajny. Boleśnie kontrastujące jest dla niego nieustanne zestawianie siebie z nie rozumiejącymi, lecz intensywnie biorącym udział w życiu publicznym przyjaciółmi z lat dziecięcych, które stają się dla bohatera opowiadania symbolami ludzkiej szczęśliwości, która jest łudząca dla każdego, nawet dla tych nielicznych, zdolnych do podejrzliwość wobec tego czego sami pragną.

Źródło

Tristan (1903)

Tom zawiera dwie nowele klasyczne Manna, uważane powszechnie za arcydzieła niemieckiej prozy. Pierwsza z nich, "Tristan" (1902), pulsuje tą samą problematyką, którą przesycona jest cała twórczość Manna: konflikt zawarty w antytezie artysta - mieszczanin; człowiek wrażliwy, marzycielski skazany jest na samotność w mieszczańskim otoczeniu, którym rządzi pieniądz i głupota. "Nieład i wczesna udręka" (1926) to opowiadanie, które powstało w okresie Republiki Weimarskiej i obrazuje niepokój czasów inflacji, groźne skutki dewaluacji pieniądza, które dały się we znaki monachijskiemu mieszczaństwu okresu powojennego. Niedostatek wkrada się także do domu profesora Corneliusa, a powszechny zamęt uczuć, który ogarnia również córeczkę profesora, stwarza przegrodę między generacjami i nie omija statecznego profesora.

[Książka i Wiedza, 1976]

„Pajac” – Młody człowiek szuka dla siebie miejsca na ziemi. Jest to portret psychologiczny bohatera, który ma cechy Autora. To samo pochodzenie mieszczańskie, te same zamiłowania literackie, ten sam osąd świata. Zycie toczy się równym torem, równym rytmem – pewnego dnia jednak umiera ojciec bohatera. Jest to granica, czego? – nie powiem, zdradziłbym pointę – mogę jedynie dopowiedzieć, że chodzi o kobietę.

# U proroka (1904)

„U proroka” jest spotkaniem z młodym artystą – czyżby sam Tomasz Mann? – z jego odczuciami, z jego pomysłem na życie. Mamy tu zasadnicze pytanie – życie czy artyzm? Mieszczaństwo czy pisarstwo? Jest to znowu wprawka literacka. Można nawet dostrzec coś w rodzaju eseju literackiego.

Śmierć w Wenecji (1912)

„Śmierć w Wenecji” – niemiecki pisarz, mieszczanin ( a jakże!) zawitał do Wenecji. Podróż ma charakter literacki – ma powstać dzieło życia. Jednak nie powieść go zajmuje tylko … chłopiec. Tu sugestia homoseksualizmu u bohatera jest wyraźna, i z pewnością ma odbicie w życiu Manna.

I znowu jest dylemat – miłość czy literatura? Literatura czy mieszczaństwo? Na całe szczęście inaczej podane niż w poprzednich opowiadaniach.

Mario i czarodziej (1930)

„Mario i czarodziej” tchnie atmosferą półsnu- półjawy. Nic dziwnego: czarodziej zawładnął tym opowiadaniem. Spóźnił się na występ – obnażając tym samym odczucia widowni czekającej nań. Są to reakcje skrajne – od uwielbienia („On może się spóźnić”) po gwizdy i słowa potępienia. Gdy jednak zjawia się – wszyscy milkną.

Występ jest … groteskowo – cyniczny. Nie mogę zdradzić pointy – zbyt dużo bym powiedział, zdradziłbym zbyt dużo smaczków opowiadania. Dodam jedynie, że w tym opowiadaniu są aluzje homoseksualne – bliskie Autorowi.


Źródło na blogu

Królewska Wysokość (1909)

Ustaliłem tytuł "Królewska Wysokość" dla nowej książki, którą od lat już pragnąłem napisać. Występują w niej: książę, miliarder, szofer, rasowy pies, obłąkana hrabina, romantyczny nauczyciel i osobliwego rodzaju księżniczka - co w sumie budzi, oczywiście, ciekawość. Mnie samemu wydaje się to wszystko czasem tak nowe i piękne, że śmieję się w duchu - a czasem znów tak niedorzeczne, że kładę się na kanapie i zdaje mi się, że umieram...

Tomasz Mann, 1907

"Rozważania człowieka apolitycznego" (1918) Mann tworzy głęboko zakorzenioną w świadomości zbiorowej koncepcję Niemiec osaczonych przez Ententę, demokrację, "cywilizacyjnych literatów", jak jego brat Henryk, i "retorów rozumu", jak Francuzi od Voltaire'a do Romain Rollanda.


Źródło zaczerpnięte z wyborczej.pl

Czarodziejska góra (1924)

Książka opisuje losy młodego Niemca Hansa Castorpa, który przybywa w odwiedziny do swojego kuzyna Joachima Ziemsena przebywającego w sanatorium w Davos. Planowany 3 tygodniowy pobyt przedłuża się do 7 lat na skutek stwierdzonej przez lekarza choroby płuc.

Hans dojrzewa w towarzystwie złożonym z nietypowych, przeciwstawnych osobowości, np. racjonalisty-humanisty-masona Settembriniego – włoskiego literata; klerykała, jezuity "w stanie spoczynku" Naphty. Settembrini reprezentuje filozofię i sposób myślenia Zachodu, Naphta – wschodnie zainteresowanie złem, gnostycyzmem, mistyką i cielesnością. Wiodą oni walkę o duszę młodego Castorpa.

"Czarodziejska góra" to uniwersalne studium codzienności, ludzkiej psychiki, paraboliczna, przejmująca opowieść o życiu, historia zamknięta w świecie, gdzie czas płynie inaczej i inaczej wygląda życie. Można w niej odnaleźć wiele analogii do współczesnych jej arcydzieł literatury: W poszukiwaniu straconego czasu Marcela Prousta i powieści Franza Kafki. Mann zawarł w powieści także elementy autobiograficzne: dzieciństwo i młodość Hansa Castorpa są podobne do losów Manna – firma, pozycja społeczna i wczesna śmierć ojca, północne Niemcy (Hamburg) jako ojczyzna bohatera (Mann pochodził z Lubeki).

Tu znajdziesz więcej informacji, streszczenie dwóch tomów

# Józef i jego bracia (1933-1943)

* Historie Jakubowe (1933)
* Młody Józef (1934)
* Józef w Egipcie (1936)
* Józef Żywiciel (1943)

Tematyka - nawiązania biblijne:

Utwór stanowi, przynajmniej na pozór, odejście od teraźniejszości i sięgnięcie daleko wstecz do tematu biblijnego. Temat historyczny daje autorowi niejednokrotnie większe możliwości ukazania właśnie problemów współczesnych, co oczywiście nie polega na mechanicznym przenoszeniu zjawisk i procesów historycznych teraźniejszych w przeszłość czy też na tłumaczeniu współczesności przy pomocy wydarzeń z odległej przeszłości, lecz na ujęciu jednych i drugich we wspólnej perspektywie, perspektywie historii, stanowiącej ogólną, nadrzędną prawidłowość losu człowieka.

Stosunek Manna do tradycji:

Powiązanie najodleglejszej przeszłości z teraźniejszością uzyskuje Mann przez pełne ironii
i dowcipu przeplatanie historii, mitologii i spraw najnowszych. Narrator spraw najodleglejszych np. wykazuje - anachronicznie - dzisiejszą wiedzę, a często i dzisiejszy punkt widzenia. Także bohaterowie mówią niejednokrotnie rzeczy wykraczające znacznie poza ich uwarunkowania historyczne; spełniają więc dwie funkcje: postaci historycznych, a zarazem postaci ponadczasowych. Wynika stąd dystans wobec przeszłości, który czyni przeszłość bardziej zrozumiałą, a jednocześnie nie pozwala identyfikować jej z teraźniejszością.

Problematyka moralna i społeczno-obyczajowa:

Powieść jest m.in. rodzajem powieści edukacyjnej, w której główny bohater, Józef, rozwija się z pełnego fantazji marzyciela i egoisty w człowieka działającego społecznie. Józef "żywiciel" jest w końcu bohaterem "rewolucji od góry", który pozyskał zaufanie ludu, ponieważ reprezentuje interesy tego ludu. Jest on w tym względzie wyrazem dwoistej inspiracji autora: niejednokrotnie w literaturze niemieckiej głoszonej zasady "wychowania księcia" (od Lutra do Wielanda i Schillera) oraz Rooseveltowskiego "New Deal" w zmienionych społecznie warunkach, niosącego w istocie ten sam program odgórnych społecznych reform.

Tematyka spraw ostatecznych:

Problematyka życia i śmierci odgrywa również w tym utworze Manna ważną rolę. Szczególnie wyraźnie występuje w partii poświęconej spotkaniu Józefa z Mut-em-enet (nasuwa się analogia z "Czarodziejską górą": Hans Castorp - Clawdia Chauchat), które dopełnia wiedzy bohatera o rzeczach ostatecznych. Autor wyraźnie sugeruje, że tylko ta wiedza umożliwia Józefowi dokonanie dzieła uratowania Egiptu.

Źródło

Lotta w Weimarze (1939)

W powieści "Lotta w Weimarze" Mann podejmuje po raz kolejny nurtujący go od początków twórczości problem sensu ludzkiego istnienia, spraw życia i śmierci, ich wzajemnego związku; przedstawia na tym tle sprawę powołania artysty, rangi i ważności sztuki; wreszcie rozważa problem tragizmu narodowego losu niemieckiego i jego historycznego uwarunkowania. W tym celu posługuje się osobą Goethego, który był zawsze wzorem, miarą i inspiratorem twórczości Manna. Bohater Lotty w Weimarze, Goethe, ma w związku z tym funkcję potrójną: jest mannowskim wizerunkiem wielkiego weimarczyka (któremu Mann poświęcił już kilka wcześniejszych studiów i tutaj stara się dać pełną charakterystykę jego osoby i twórczości); jest reprezentantem artysty w ogóle, wypowiadającym się na temat sztuki, jej stosunku do życia; jest arbitrem, a zarazem porte-parole autora w kwestii niemieckiej. Fabuła powieści, bardzo zresztą nikła, jest artystycznym przetworzeniem materiału autentycznego, zebranego z największym pietyzmem. Jej punktem wyjścia jest rzeczywista wizyta w Weimarze Charlotty Kestner, z domu Buff, pierwowzoru Lotty z "Wertera", w kilkadziesiąt lat po wydarzeniach w Wetzlar. Jest rok 1816, a więc okres, który poprzedził wydarzenia ważne dla historii Niemiec i Europy. Daje to postaciom powieści asumpt do wielu refleksji i wypowiedzi dotyczących spraw politycznych. Szczególnie ważne są myśli Goethego na temat narodzin przesadnego niemieckiego nacjonalizmu (w związku z Ludenem) oraz stosunku panujących niemieckich do narodu (w związku z Fryderykiem II). Tak ważna w tej powieści problematyka sztuki znajduje konkluzję w epilogu, w rozmowie Lotty z Goethem czy raczej z jego zjawą. Rozmowa ta przynosi rozstrzygnięcie zagadnienia wzajemnego stosunku sztuki do życia, rozstrzygnięcie w duchu "Torquata Tassa" Goethego (jest to jedno z dwóch alternatywnych rozwiązań, jakie prezentuje Tomasz Mann; drugie znajdujemy w "Doktorze Faustusie").
Lotta, reprezentująca tutaj "życie", czuje się pokrzywdzona, wyeksploatowana przez poezję i żąda obrachunku od Goethego, który wkroczył w jej życie, omal nie zburzył jego porządku, a potem wykorzystał epizod wetzlarski w powieści, która przyniosła mu sławę. Dzięki Goethemu, który wyjaśnia jej cenę twórczego wysiłku artysty, ofiarę własnego życia, spalającego się na podobieństwo świecy w służbie sztuki, Lotta pojmuje w końcu, że trudno mówić o tym, kto więcej daje, kto więcej bierze. Ona złożyła sztuce ofiarę niepokoju i cierpienia, ale otrzymała też wiele, przede wszystkim młodość, która trwa na przekór czasowi i postępującemu starzeniu się ciała; pozostanie przecież zawsze młodą Lottą z "Wertera". Goethe uczy ją doceniać wartość cechy specyficznie ludzkiej: czasu wewnętrznego jako miary plastyczności natury człowieka, jego woli trwania, przezwyciężającej ograniczenie ludzkiego istnienia. Jej wyrazem jest z jednej strony radość tworzenia poety, z drugiej - wieczna młodość jego "ofiary", będąca artystyczną metaforą doniosłej roli sztuki, gdyż właśnie ona jest jej sprawczynią. Nie ma zatem antagonizmu sztuka - życie, lecz jest współzależność, wzajemna potrzeba, uzupełnianie się.

Źródło

Doktor Faustus (1947)

Fabułę powieści stanowi fikcyjna historia życia kompozytora Adriana Leverkuhna, który - podobnie jak Faust Goethego - zawiera pakt z diabłem i dzięki temu zapewnia sobie 20 lat twórczej pracy (inaczej jednak niż ten Faust - po upływie określonego terminu nieuchronnie skazany jest na przegraną, tak jak Faust w legendzie i literaturze przed Goethem). W tym czasie, toczony śmiertelną chorobą, która stanowi istotny element paktu, dzięki ogromnemu wewnętrznemu wysiłkowi, maksymalnej koncentracji, podporządkowaniu wymaganiom swej pracy całego otoczenia, kosztem ogromu cierpień własnych i cierpień najbliższych, tworzy niezwykłe dzieło muzyczne, które wprawdzie w swym założeniu ideowym jest antyludzkie, poniżające człowieka, zimne i okrutne. Stanowi ono, jak to wyraźnie i jednoznacznie formułuje Mann, świadome "przekreślenie" IX symfonii Beethovena. Jednakże właśnie dzięki ładunkowi przekraczającemu ludzką miarę cierpienia twórcy jest to dzieło wielkie i nieśmiertelne. Cierpienie to jest istotnym sprawdzianem zaangażowania twórcy w losy jego narodu i poprzez naród - ludzkości. Kompozytor, pod naciskiem choroby, nadludzkiego wysiłku twórczego i - co najważniejsze - myśli ideowej swego dzieła, skierowanej przeciwko samej istocie człowieczeństwa, popada w obłąkanie i umiera.


Źródło

Jak powstał Doktor Faustus. Powieść o powieści (1949)

Wybraniec (1951)

Jest to jedno z ostatnich, a zarazem największych arcydzieł Tomasza Manna, reprezentuje niezwykłą staranność formalną oraz wysoki stopień kultury języka niemieckiego; dlatego pod tym względem powieść ta jest być może szczytowym osiągnięciem pisarskim wielkiego prozaika. Historia opowiadana jest z ogromną naiwnością, pobożnością i bajkowością, którą autor świadomie potęguje i doprowadza do przesady, dzięki czemu opowieść staje się pogodna, ironicznie moralistyczna, a do tego dochodzi muzykalność zdań, o którą pisarz zawsze w swym rzemiośle słowa bardzo dbał.
Zainteresowanie średniowiecznym tematem wzięło się z lektury niemieckiego przekładu Gesta Romanorum. Gesta Romanorum, 'Historie rzymskie', to zbiór ok. 300 opowiadań prozą, częściowo pochodzenia wschodniego, bardzo popularnych w średniowieczu, zaś w rozdziale 81 ,,O cudownej łasce Bożej i o narodzinach błogosławionego papieża Grzegorza” Tomasz Mann napotkał w dawnej formie tematykę, która interesowała go przez całe życie tj. zjawisko odosobnienia wybitnej jednostki, problem winy i pokuty, samotność towarzysząca genialności. Przesłaniem opowieści o Gregoriusie, we wszystkich wersjach, było ukazanie dobroci i miłosierdzia Bożego nawet wobec najzatwardzialszych grzeszników, o ile ich skrucha i pokuta będzie szczera. Średniowieczny epos o świętym grzeszniku, zrodzonym z kazirodczego związku, który po wielu latach pokutniczego życia powołany zostaje na tron papieski. powieść Manna włącza się do bujnej tradycji przekształcania i ujmowania na nowo legendy o Gregoriusie, kontynuuje ją, rozwija i doprowadza do precyzyjnego zakończenia

Źródło

Wyznania hochsztaplera Feliksa Krulla (1954)

W 1954 r. Mann wydał swą ostatnią powieść, "Wyznania hochsztaplera Feliksa Krulla", którą przerobił z rękopisu z 1910 r. Była ona "w równej mierze wyborną satyrą na egzystencję nowoczesnego artysty, historią narcystycznego hipnotyzera, czarodzieja i magika, co romansem socjalnym, opowieścią o zwyrodnialcu i rozkładzie współczesnego świata mieszczańskiego". Pisaną w formie pamiętnika i utrzymaną w tradycji romansu łotrzykowskiego powieść Mann uważał za swe najwybitniejsze osiągnięcie literackie. Artysta to komiczna postać - stwierdził w niej pisarz. Może oślepiać i oszukiwać, ale świata zmienić nie może.

Niemcy, słuchajcie! (cykl mów radiowych, 1942)